Communist Justice: Hoover Archives Acquires the Trial Papers of Count Ksawery Grocholski

Hoover Institution (10 listopada 2016)

Biografia

Grocholski Ksawery ps. Brodaty, Leonard, (1903-1947), z Grabowa herbu Syrokomla, hrabia, żołnierz AK, działacz WiN. Urodzony 14 lutego 1903 r. w majątku Strzyżawka, syn właściciela majątku Strzyżawka na Podolu zakordonowym Tadeusza Przemysława Michała (1839-1913) i Zofii z Zamoyskich h. Jelita (1865-1957). Absolwent Akademii Handlowej w Antwerpii i Wydziału Prawa Uniwersytetu w Brukseli. Z zawodu handlowiec.

Z początkiem okupacji został przez Niemców aresztowany. Zwolniony dzięki staraniom żony, z pochodzenia Austriaczki. W uwolnieniu pomógł wówczas Werner, który później utrzymywał z Grocholskimi stosunki towarzyskie i za jego pośrednictwem udało się uzyskać zwolnienie lub ułaskawienie od śmierci wielu Polaków. W 1944 r. był administratorem interesów uwięzionego w obozie koncentracyjnym Seweryna księcia Czetwertyńskiego. W czasie okupacji niemieckiej działał w ZWZ-AK w stopniu podporucznika. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim.

W 1945 r. został zwerbowany do działalności wywiadowczej w organizacji WiN przez szefa komórki wywiadowczej Waldemara Baczaka. W konspiracji WiN używał pseudonimu „Leonard”. Do listopada 1946 r. na terenie Warszawy jako informator i łącznik podlegał komendantowi Obszaru Centralnego WiN – Wincentemu Kwiecińskiemu.

Po wojnie utrzymywał stosunki towarzyskie z ambasadorem Wielkiej Brytanii Cavendish-Bentinckiem oparte na dawnej przyjaźni rodzinnej, które wykorzystywał dla celów WiN. W okresie od sierpnia do grudnia 1946 r. za jego pośrednictwem przekazał KPOPP szereg raportów wywiadowczych ambasadorowi USA Bliss Lane i ambasadorowi W. Brytanii Cavendish-Bentinckowi. Za jego pośrednictwem w październiku i listopadzie 1946 r. Halina Sosnowska przekazywała materiały wywiadowcze i prasę konspiracyjną ambasadorom USA i W. Brytanii.

Przed aresztowaniem mieszkał w Brwinowie koło Warszawy. Aresztowany przez UB 14 listopada 1946 r. w Warszawie razem z Waldemarem Baczakiem, Witoldem Kalickim i Krystyną Kosiorek pod zarzutem należenia do WiN i szpiegostwa. Po procesie pokazowym, wyrokiem WSR w Warszawie z dnia 14 stycznia 1947 r. z art. 7 MKK, skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 24 lutego 1947 r. w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej w Warszawie. Miejsce pochówku nieznane, prawdopodobnie pochowany na cmentarzu na Służewcu. Zrehabilitowany przez Sąd Najwyższy RP w dniu 8 marca 1991 r.

Był ożeniony z Katarzyną ze Stangierskich (ur. 1909), z którą miał córki: Xawerę Marię (ur. 20 IX 1939) zamężną Rzepecką i Gabrielę (ur. 28 XII 1940).

Mord sądowy – pokazowy proces Xawerego hr. Grocholskiego – syna Tadeusza, 1947 r.

Galeria zdjęć z procesu Ksawerego hr. Grocholskiego

Kwestionariusz Osoby Represjonowanej

Z  „Wieczoru Warszawy”

Dokumenty z Powstania Warszawskiego

Dokumenty przekazane przez Naczelnika Wydziału śledczego MBP ppłk. Józefa Różańskiego kapitanowi Desce z Wydziału I Departamentu II w dn. 25.01.1947 do wykorzystania w śledztwie prowadzonym przeciwko Waldemarowi Baczakowi, Ksaweremu Grocholskiemu, Witoldowi Kalickiemu i Krystynie Kosiorek.

Relacja „Wichra” o przebiegu powstania w dniach 1. i 2. 08. 1944 na Mokotowie str.1

Relacja „Wichra” o przebiegu powstania w dniach 1. i 2. 08. 1944 na Mokotowie str.2

Relacja „Wichra” o przebiegu powstania w dniach 1. i 2. 08. 1944 na Mokotowie str.3

Lista zabitych w natarciu na fort Mokotów 1 kompanii II batalionu „Olza” pułku „Baszta” str.1

Lista zabitych w natarciu na fort Mokotów 1 kompanii II batalionu „Olza” pułku „Baszta” str.2

Plan przedstawiający sytuację odcinka „Sadyba” w dniach 29.08 – 2.09.1944

Przepustka do obozu w Pruszkowie dla Ewy z hr. Grocholskich Plater-Zyberk Zielińskiej – córki Tadeusza Strona 1

Przepustka do obozu w Pruszkowie dla Ewy z hr. Grocholskich Plater-Zyberk Zielińskiej – córki Tadeusza Strona 2

Gazeta Ludowa 11 stycznia 1947 r.

(pobierz dokument PDF – 1,37 MB)

Władysław Bartoszewski o Ksawerym Grocholskim w wywiadzie rzece Michała Komara

(pobierz dokument PDF – 1,43 MB)

I Saw Poland Betrayed – Arthur Bliss Lane

(pobierz dokument PDF – 1,27 MB)

Pliki zamieszczono w formacie PDF. Do otwarcia potrzebny jest program Acrobat Reader, który można bezpłatnie pobrać ze strony Adobe.